Het onderstaande artikel van Jelle Seidel is ook te vinden in het Nederlands Boeddhistisch Archief (NBA). Het is een tekst uit de rubriek ZenZonderZen en komt uit De Lotusvijver, jaargang 2003. De idee achter de serie is dat zen (= de boeddhistische leer) zich overal manifesteert, soms zelfs op onverwachte plekken. Maar alleen voor wie ervoor open staat.
Lang voordat ik aan zen deed, kende ik al het werk van een belangrijke meester. Hij zong en begeleidde zelf zijn sutra’s, zoals deze:
Wij zijn hier aan de oever van een machtige rivier
De andere oever is daarginds, en deze is hier
De oever waar we niet zijn noemen wij de overkant
Die wordt dan deze kant zodra we daar zijn aangeland
En dit heet dan de overkant, onthoudt u dat dus goed
Want dat is van belang voor als u oversteken moet
Dat zou nog best eens kunnen, want er is hier veel verkeer
En daarom vaar ik steeds maar vice versa heen en weer
Heen en weer/Heen en weer/Heen en weer/Heen en weer
Dit is het eerste vers uit De Veerpont (1973)*. Je moet Polzer Sensei eigenlijk horen: zijn krakende maar welluidende stem, zijn hortende en toch vloeiende pianospel zijn de kenmerken van een ware meester. Zijn teksten zijn absurd, geestig en getuigen van grote wijsheid. In het bijzonder de humor onderscheidt hem van die andere boeddhistische bard, Cohen Sensei. Diens stem heeft de tand en het glas des tijds trouwens minder goed doorstaan. Hoor hoe meesterlijk Polzer Sensei uiteindelijk het samsara van dit bestaan doet overgaan in een nirvana met karmische trekken. Ik citeer het derde en laatste vers.
En als de pont dan weer zijn weg zoekt door het ruime sop
Dan komen er werktuigelijk gedachten bij me op
Zo denk ik dikwijls over het geheim van het bestaan
En dat ik op de wereld ben om heen en weer te gaan
Wij zien hier voor ons oog een onverbiddelijke wet
Want als ik niet de veerman was, dan was een ander het
En zulke overdenksels heb ik nu de hele dag
Soms met een zucht van weemoed, dan weer met een holle lach
Heen en weer/Heen en weer/Heen en weer/Heen en weer
Werkelijk, zijn wijsheid is weergaloos. Je zou denken: deze Sensei denkt en heeft overdenksels. Is dat niet verdacht dualistisch? Maar merk op hoe dit denken werktuiglijk is, permanent, en leidt tot onmiddellijk zien. Het Oog slaapt nooit, lijkt ook hij te willen zeggen. En hij heeft de emotionele openheid en felixibiliteit die bij een meester past. Niet de monotone droefenis van de sombere idioot, maar het gehele palet van het menselijk gevoelen en ervaren. Soms een zucht van weemoed, dan weer een holle lach.
Gate! Gate! Paragate! Parasamgate! Bodhi svaha!**
Het is storend dat wij Polzer Sensei nog nooit voor een sesshin hebben uitgenodigd. Het zou een feest worden. Voertaal: Nederlands.
- Drs. P. Heen en weer. Honderd liedteksten. Amsterdam: Bert Bakker, 1986.
** Laatste regels van het Hart-Soetra, vertaling:
Gegaan, gegaan. Naar de overkant (perfectie) gegaan. Helemaal naar de overkant gegaan! Verlichting, het is bereikt!